De verschillen tussen Europese, Chinese en Amerikaanse humor

Hoe humor cultuurverschillen kan aantonen

Dit is een hoofdstuk uit het pas verschenen boek Humor sapiens. Meer lezen over de functies van humor? Bestel hem hier!

Het fenomeen humor is een universeel gegeven. Toch hebben bepaalde culturen vaak een specifieke vorm van humor. Dit zie je in de eerste plaats terug op macroniveau. Mensen in de westerse wereld hebben globaal gezien een andere perceptie van humor dan mensen in het Oosten. In het Westen hebben ze een positievere, en meer functionele, kijk op humor. Humor wordt in het Westen bijvoorbeeld als copingstrategie (een manier om met stress om te gaan) gebruikt en dit komt in het Oosten van de wereld minder voor (Jiang T e.a., 2019). In het Westen wordt een humoristisch persoon als positief beschouwd, terwijl humor als normaal individu in China bezigen statusverlagend werkt.

Daar wordt humor soms gezien als een negatieve eigenschap en veel burgers durven hun humor derhalve ook niet te uiten, omdat ze bang zijn dat dit een negatief effect heeft op hun sociale status. Humor is afgebakend in China en wordt vooral door experts (lees: professionele komieken) gebezigd. Het zal je dan ook niet verbazen dat reguliere burgers in de westerse wereld in het dagelijks leven meer gebruikmaken van humor in vergelijking met de inwoners van een land als China. Dit hoeft overigens niet altijd positief te zijn. Iedereen heeft wel een traumatische herinnering aan die ene leraar op school die steevast grappig probeert te zijn.

Welnu, humor zegt dus iets over de culturele identiteit op macroniveau, maar uiteraard zijn er ook onderlinge verschillen in gebruik van humor tussen westerse landen. Elk land op zich heeft immers ook weer een bepaalde identiteit. Kenmerken waar buitenstaanders een land mee associëren. Vaak zijn dit stereotypes en generalisaties. Zeg je Nederland, dan denkt men gelijk aan tulpen en kaas. Zeg je Duitsland, dan denkt men aan braadworst en lederhosen. Zeg je Frankrijk, dan denkt men aan stokbrood.

In Duitsland is de humor, evenals in China, meer georganiseerd en afgebakend. Humor wordt in Duitsland niet geapprecieerd tijdens formele gelegenheden. Terwijl het in Nederland juist gebruikelijk is om bij formele gelegenheden zo nu en dan een grap te maken. Dit zie je bijvoorbeeld terug bij debatten in de Tweede Kamer. Een plek waar regelmatig humor wordt gebruikt, terwijl het over serieuze aangelegenheden gaat. Denen blijken vooral subtiele en absurdistische humor te waarderen. Er zijn ook veel landen waarbij het type humor niet zo eenduidig kan worden vastgesteld. Er heerst bij veel mensen een beeld dat Nederlanders van zelfspot houden. Toch ken je ongetwijfeld genoeg mensen om je heen die niet om zichzelf kunnen lachen. Britse humor wordt daarentegen wel als typerend gezien. Kernpunten van Britse humor zijn zelfspot, ironie en droogheid.

Uiteraard wordt het humorbeeld vooral geschapen door mainstream films, series en andere kunstvormen die populair zijn in een land. Dit hoeft niet per se representatief te zijn voor de humorappreciatie van de gehele bevolking, maar het geeft wel een algemeen beeld. Als een humoristische film of serie veel bekeken wordt in een land, dan kun je stellen dat die humor door een groot deel van de bevolking wordt gewaardeerd.

Amerikaanse humor is daarentegen contrasterend. Enerzijds vind je daar veel populaire shows met zoetsappige, sentimentele humor. Humor die andere mensen niet kwetst en vaak ook gepaard gaat met een positieve moraal. In deze typische shows, vaak voorzien van een lachband, vind je weinig ironie, zelfspot, zwarte humor en andere meer ‘kwetsende’ vormen van humor. Tegelijkertijd kent Amerika ook populaire series als Married with Children, The Simpsons en South Park. In deze series zijn duistere humorvormen wel prominent aanwezig. Bovendien kent Amerika ook een harde roastcultuur en zeer veel zwartgallige komieken. George Carlin is in Amerika immers een van de grondleggers van zwartgallige, nihilistische komedie. Daar is dan weer een nieuwe generatie komieken met eenzelfde duistere stijl uit voortgekomen. Denk aan Doug Stanhope, Louis C.K. en Anthony Jeselnik.

De films van de Amerikaanse regisseur Woody Allen zijn interessant om het verschil in humor tussen Europa en Amerika te duiden. Zijn films kennen een intellectuele gelaagdheid met veel referenties aan verschillende kunstvormen, hoogwaardige cultuur, gerenommeerde personen uit de psychoanalyse en nog veel meer. Tegelijkertijd lardeert hij zijn films onder meer met absurde dialogen, slapstick en komische observaties. In zijn films speelt hij met de hogere en lagere kunsten. Hoewel het merendeel van zijn films in Amerika is gemaakt, past zijn humorstijl toch meer bij een Europees filmpubliek. Daarom maakte hij op latere leeftijd ook een filmroadtrip door Europa en dat werd een groot succes.

Humor en culturele identiteiten zijn dus met elkaar verbonden. Ook zegt humor iets over de collectieve moraal van een land. In China is het ongepast om als normaal individu humor te bezigen. Dit laat zien dat je daar niet uit je slof kunt schieten tijdens sociale situaties. Dankzij humor kun je immers onverwachte situaties binnen sociale settings creëren en dat past niet binnen die cultuur. Dat Duitsland een meer afgebakende humorcultuur kent in vergelijking met andere westerse landen, zegt dan weer iets over hun extreme drang naar controle. En zo valt er dankzij humor over elke cultuur wel een mooie en voorbarige generalisatie te maken.

Bronnen:

Bitterly, T. B., A.W. Brooks, M. E. Schweitzer (2017) 'Risky Business: When Humor Increases and Decreases Status.' Journal of Personality and Social Psychology 112, no. 3 (March 2017): 431–455.

Jiang, T, Li H and Hou Y (2019) Cultural Differences in Humor Perception, Usage, and Implications. Front Psychol. 10:12 doi:10.3389/fpsyg.2019.00123

Dit is een hoofdstuk uit het pas verschenen boek Humor sapiens. Meer lezen over de functies van humor? Bestel hem hier!