Vakanties en hun duistere keerzijde
De gewone mens in opstand!
Ongelovigen hebben het niet gemakkelijk in deze wereld. Je hebt geen hogere macht om op terug te vallen en na je leven is er alleen nog maar het oneindige niets. Alles wat je ooit hebt opgebouwd vergaat en er is geen hoger doel. Bestaan is voor de ongelovige mens, die volgens de schrijver en absurdistische filosoof Camus vaak toch eenheid en helderheid zoekt, dan ook niet altijd gemakkelijk.
Als mens zijn we geen wezenlijk onderdeel van de wereld, zoals planten en dieren dat wel zijn. De wereld geeft ons geen handvatten voor het ‘juiste’ leven en daarom doen we met zijn allen maar wat. De verbinding tussen de rationele mens die naar vragen zoekt en een zwijgende wereld, die ons geen antwoorden geeft, is volgens Camus het ‘absurde’. Mensen die zich bewust zijn van hun absurde leven en daartegen in opstand (revolte) komen, noemt hij absurde helden. Mensen die zichzelf vol overgave in het leven storten en voldoening uit het ‘nutteloze’ halen.
Onder absurde helden schaart hij bijvoorbeeld heroïsche figuren, zoals het hoofdpersonage Bernard Rieux, uit een van zijn bekendste boeken, De Pest. Met gevaar voor eigen leven doet hij er alles aan om de ziekte te bestrijden en mensen te helpen. Camus leeft ook zijn eigen filosofie en gaat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Hij was onder meer hoofdredacteur van het bekende verzetsblad Combat.
Een dergelijke revolte is voor de gewone mens in een rijke, westerse samenleving echter niet heel aantrekkelijk. We voelen ons over het algemeen veilig op straat dankzij het justitiële apparaat, we leven in afwezigheid van oorlog, er is voor velen voldoende geld om te leven, we hebben een supermarkt naast de deur en er zijn overal voldoende verenigingen en culturele centra om aan zelfactualisatie te doen.
Allemaal fundamenten voor een gelukkig en vervullend leven, zou je denken. Een held zijn we vooral in onze dromen en dat is misschien maar beter ook. Tegenover elke verzetsstrijder die heeft overleefd, zijn er immers tientallen gruwelijk ten einde gekomen. Een held is dan ook iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest, om de fameuze schrijver Hermans te citeren.
En toch heeft de gewone, absurde mens ook zo zijn behoeften. Een veilig en geborgen leven gaat immers, of je het nu wilt of niet, ook gepaard met leven in patronen. En dat kan uiteindelijk saai worden en daarom zoeken we naar uitlaatkleppen om de 'dagelijkse' sleur te doorbreken. En dit doen we onder meer door, vaak meerdere keren per jaar, massaal op vakantie te gaan. Weg van onze dagelijkse realiteit en een andere wereld tegemoet. Maar is deze ‘revolte’ wel zo betekenisvol en nuttig?
De vakantie als valse utopie
Op een saaie werkdag zit je wat weemoedig voor je uit te staren en dan begin je te dagdromen. Je kijkt uit het raam en verlangt naar de vakantie. Lekker bakken op een strand in Spanje, musea bezoeken in Parijs, de natuurparels van Denemarken ontdekken of iets anders moois. Iedereen heeft een andere vakantievoorkeur, maar de functie is doorgaans eenduidig: jezelf vrij voelen en doen wat je wilt.
Voor veel mensen werkt dit ook en tijdens de vakantie vertonen ze ander gedrag dan thuis. Het geld waar ze normaliter zo zuinig mee omgaan, wordt flink uitgegeven. We gaan later naar bed, vertonen losbandiger gedrag en ervaren zo het ultieme en verslavende ‘vakantiegevoel’. Ook emoties worden heftiger ervaren en de term ‘vakantieliefde’ is dan ook een begrip geworden en de kans is groot dat je er zelf ook weleens eentje hebt gehad.
Deze ‘ideale’ manier van leven is echter niet duurzaam en dat maakt het aantrekkelijk, maar tegelijkertijd illusionair. Want achter dit vakantiegevoel schuilt tegelijkertijd een pijnlijke realiteit. Ongebreideld geld uitgeven tijdens de vakantie geeft een fijn gevoel, maar wanneer je eenmaal thuis bent, krijg je toch weer met je vaste lasten te maken. Tijdens de vakantie heb je eindeloze tijd om te doen wat je wilt, maar eenmaal thuis schelt de wakker weer op onchristelijke momenten.
Heb je weleens gemerkt dat tijdens de vakantie iedereen om je heen aardiger is? Ook dit is vaak een illusie. Als je voor een typische toeristenvakantie bent gegaan, dan is het personeel getraind om aardig te zijn. Ook op straat, en bij de cafés en restaurants, lacht iedereen je ongetwijfeld hartelijk toe; je bent immers een lopende pinautomaat.
Loop je echter door een grote stad op niet-toeristische plekken? Grote kans dat je dan als vrije vogel langs mensen met veel verplichtingen loopt. Locals leven daar immers gewoon zoals jij thuis. Als jij lacht en vrolijk bent, dan zal je merken dat mensen om je heen ook aardiger en vriendelijker zijn.
’Oh when you smilin', when you smilin'
‘The whole world smiles with you’
Vooral bij de typische toeristenvakanties wordt er een ideale wereld gecreëerd om het de gasten zo aangenaam mogelijk te maken. Met andere woorden: een utopie. Een wereld die eigenlijk niet bestaat en maar kortstondig werkt. Het vakantiegevoel geeft namelijk maar een tijdelijke kick die aangenaam is, maar, net als drugs en andere vormen van escapisme, ook negatieve gevolgen kan hebben.
De vakantie als levensverpester
Als je voor de grap eens gaat googelen, dan zal je merken dat vooral de positieve kanten van vakanties naar voren komen in vakantieblogs en psychologische adviezen. Dat vakantie stress reduceert, je uit je comfortzone trekt, je nieuwe plekken ontdekt, andere mensen ontmoet, dingen leert over nieuwe gebieden, de wereld vanuit een ander perspectief bekijkt. En natuurlijk dat op vakantie gaan een burn-out kan voorkomen. Veel van die zaken zijn waar en worden deels ondersteund door wetenschappelijke studies. Vrij logisch uiteraard, want anders zouden vakanties niet populair zijn.
Er is echter ook een duistere keerzijde en vakanties kunnen je leven danig overhoop halen en zelfs voor een deel verpesten. Vakantie reduceert weliswaar de stress (voor even) die voortkomt uit je dagelijkse leven, maar je krijgt er andere stress voor terug: de beruchte vakantiestress. En dan hebben we het niet over de kriebels in je buik die je ervaart wanneer je vliegtuig bijna gaat opstijgen. Neen, de vakantiestress begint vaak al bij de voorbereiding.
Wanneer plan je de vakantiedagen in en komen die wel overeen met die van je partner? En hoe zit het met geld? Hoeveel geld moet er worden vrijgemaakt voor het vakantiebudget? En wat als je over je budget komt? En waar ga je dit jaar eigenlijk naartoe? Natuurlijk niet weer naar dezelfde plaats. De vakantie moet wel sensationeel zijn. Je viert vakantie immers niet alleen voor jezelf, maar ook om nadien een goed verhaal te hebben bij het koffiezetapparaat als je weer met werken begint. En wat moet er allemaal geregeld worden? Visum? Verklaring voor het meenemen van je medicijnen?
En is je paspoort nog niet verlopen? En hoe zit het met de huisdieren? Is daar wel een goede opvang voor? Je kat naar een luxueus kattenhotel brengen of toch maar een beroep doen op je buurvrouw voor de verzorging? Geen paniek, denk je bij jezelf. De vakantiestress is maar tijdelijk; het genieten begint als we eindelijk zijn aangekomen.
Eenmaal aangekomen na een lange reis, plof je op het bed van je accommodatie en heb je eindelijk even tijd om te ontspannen. Een gevoel van blijdschap overheerst, maar tegelijkertijd is er werk aan de winkel. Je bent er immers maar een korte periode en je wilt in die tijd zoveel mogelijk zien. Dus met je gestreste hoofd verken je nog even de omgeving die je, door vermoeidheid, nauwelijks opmerkt en daarna ga je vredig slapen.
Hoewel, vredig slapen? Je merkt dat het matras van je accommodatie lang niet zo lekker ligt als je eigen. Je wordt 's ochtends wakker met een zere rug. Of nog erger: een paar keer midden in de nacht, door geluiden waar je geest nog niet aan is gewend. Maar uiteraard heb je een drukke vakantieplanning, dus tijd om slaap bij te pakken is er niet.
Het voorgaande scenario is natuurlijk lichtelijk overdreven voor het dramatische effect, maar toch zit er een kern van waarheid in. Zo komen echtelijke ruzies tijdens een vakantie vaker voor, omdat men constant met elkaar zit opgescheept. Ook blijkt dat mensen op vakantie vaker last hebben van aandoeningen, zoals slapeloosheid. Maar ook lusteloosheid, hoofdpijn, paniekaanvallen, voedselvergiftiging en allerlei stressgerelateerde klachten zijn te koppelen aan vakanties.
Logisch ook, aangezien vakantie-escapisme doorgaans een aanslag op je lichaam is. In het buitenland wordt je lichaam blootgesteld aan andere temperaturen, je vaste structuren zijn verdwenen, je dag-en nachtritme is anders, je drinkt waarschijnlijk meer alcohol en je eet ongezonder. Een vakantie heeft als doel om te ontspannen, maar vaak kom je er moe van terug en moet je lichaam eerst een periode herstellen voordat je weer degelijk kunt functioneren. En de positieve gezondheidseffecten van de vakantie? Meestal verdwijnen die weer na een paar weken.
De juiste revolte?
Welnu, is op vakantie gaan nu per definitie slecht? Zeker niet, want de vele valkuilen zijn te vermijden en een vakantie kan wel degelijk leuk zijn. Belangrijk is om een vakantie te kiezen die echt bij jouw persoonlijkheid past. Niet omdat het ‘hoort’ of omdat een specifiek land of gebied bezoeken een bepaalde status met zich meebrengt. Bovendien is het relevant om een vakantie als toevoeging op je leven te zien. En niet als ongezond substituut voor je dagelijkse leven waar je eigenlijk niet tevreden mee bent. De vakantie is voor ons gewone mensen dan ook niet de juiste manier om in opstand te komen tegen de dagelijkse sleur.
De juiste revolte ligt in het maken van de beste levenskeuzes en door moed te tonen. Durven voor een ander leven te kiezen als je niet tevreden bent met je huidige bestaan. En daar hoort ook slim handelen bij en de vakantie als inspiratie te nemen. Want waarom ervaren we het ‘vakantiegevoel’? Omdat we vrij zijn van school, werk en/of andere verplichtingen. We meer ondernemen, uit onze comfortzone stappen, meer in de buitenlucht te vinden zijn, meer tijd besteden met vrienden en/of familie die we waarderen en omdat we autonoom kunnen handelen. Als je al die zaken, voor zover mogelijk, in je eigen leven weet te integreren, dan heb je de vakantie niet meer nodig.
Bronnen
https://www.nrc.nl/nieuws/2013/07/05/nut-en-noodzaak-van-vakantie-12679187-a930232
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vakantie
https://web.archive.org/web/20171224213843/https://www.capgemini.com/consulting-nl/2015/06/wat-is-het-nut-van-vakantie/
Foto: Lizette Veenhuizen