Waarom wij Nederlanders de nazi's hilarisch vinden

Laatst liep ik achter een Duitser aan en zei.  "Entschuldigung, sie haben etwas verloren!" - “Aber was denn?” vroeg die. “Den Krieg!”

Veel Nederlanders vinden grappen over nazi’s hilarisch. Vrijwel iedereen is wel bekend met de ironische grap: ‘Eerst mijn fiets terug’. En wanneer de eerste maandag van de maand het luchtalarm wordt getest, dan is er altijd wel iemand in Nederland die zegt of schrijft: ‘De Duitsers komen!’ Het humoriseren van de nazi’s is ook veel gedaan in populaire series, zoals Van Kooten en De Bie, Jiskefet en meer recent is de Duitse nazileraar Heydrich uit de absurdistische serie Rundfunk inmiddels ook een icoon geworden. 

Grappen over nazi’s maken is zo ingebakken in onze cultuur dat Marco van Basten het zich veroorloofde om tijdens een uitzending van De Eretribune ‘Sieg Heil’ te zeggen, nadat Hans Kraay jr. de Duitse trainer Frank Wormuth had geïnterviewd. Iets wat hem niet in dank werd afgenomen door een deel van de bevolking en er werden ook excuses aangeboden om reputatieschade te voorkomen. Toch is het niet realistisch, gezien onze rijke cultuur aan nazigrappen, dat het merendeel van de bevolking hier aanstoot aan nam. 

Nazigrappen doen het goed bij de Nederlandse bevolking, maar doorgaans niet bij de Duitsers zelf. Ook in veel andere landen zijn nazigrappen niet zo populair als in Nederland, maar waarom vinden wij de nazi’s dan zo hilarisch? 

Je kunt veel zeggen over de nazi’s, maar ze hebben wel de harten van veel mensen in Europa veroverd.

De taal

De talen Nederlands en Duits zijn familie van elkaar. We hebben namelijk een gemeenschappelijke voorvader: het West-Germaans. Natuurlijk verschillen de talen in veel opzichten van elkaar in het hedendaagse tijdperk, maar alsnog kunnen we elkaar grotendeels verstaan en de meeste inwoners in Nederland spreken wel een goed woordje Duits. 

Daardoor wordt het gemakkelijker om een nazigrap in het Duits te vertellen en te snappen. Ook zien we de nuances en weten we wat de taal hilarisch maakt. Denk aan de harde klanken, de manier van formuleren en ga zo maar verder. 

De ligging

De Duitsers zijn natuurlijk onze oosterburen en ze zijn dan ook veel te zien in het straatbeeld. Zeker tijdens de zomervakanties aan de kust. En hoewel het natuurlijk een lange tijd is geleden: nog steeds worden ze voor een deel geassocieerd met de Tweede Wereldoorlog. 

Mede door, zoals in de inleiding werd verteld, de komische portrettering van nazi’s in de Nederlandse televisiecultuur en omdat we veel verhalen van onze ouders en grootouders hebben gehoord. Als iets fysiek dichtbij je is, leent dit zich sneller voor humor en dat werkt ook vice versa. Hoeveel grappen ken je immers over de inwoners van Nieuw-Guinea? 

Incongruentie 

Gerenommeerde filosofen als Henri Bergson verklaren humor onder meer met de incongruentietheorie. Simpel gezegd: wanneer iets niet gaat zoals verwacht, dan heeft dit een humoristisch effect. Wanneer iemand bijvoorbeeld naar de supermarkt loopt om bananen te halen en hij komt ongeschonden thuis, dan is dit niet humoristisch. Wel wanneer hij tijdens de tocht tegen een lantaarnpaal aanloopt, want dat druist in tegen de logica. 

Dit zie je niet alleen terug bij gebeurtenissen, maar ook bij personen. Als iemand met een intellectueel uiterlijk ineens met een plat accent praat, dan werkt dit op de lachspieren van veel mensen. Dit werkt ook andersom: wanneer iemand met een ‘dommig’ hoofd prachtige volzinnen etaleert. 

Nazi’s zijn om die reden ook grappig. Ze pretenderen namelijk serieus te zijn, maar hun gedragingen, bijvoorbeeld de bijzondere manier van marcheren en de welbekende Hitlergroet, zijn karikaturaal en absurd. Vandaar dat je ook vaak de lachers op je hand krijgt, wanneer je marcheert als een volbloed nazi. 

Humor verzacht angsten 

In principe is het op metaniveau ironisch wanneer je beseft dat de grootste misdadigers uit de wereldgeschiedenis verworden zijn tot humoristische karikaturen. Wij lachen nu om de nazi’s, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog waren het in Europa de grootste angstgegners. Als je iets waar je bang voor bent ridiculiseert, dan verdwijnt de angst voor een deel.

Vroeger werden er om die reden ook genoeg grappig over de nazi’s gemaakt, met name over Hitler. Denk aan de beroemde film, die nog voor de Tweede Wereldoorlog is uitgebracht, The Great Dictator. En ook tijdens de oorlog circuleerden er bijvoorbeeld satirische vouwpuzzels met de tekst: zoek het vijfde zwijn. Had je het papier goed gevouwen? Dan kreeg je het gezicht van Hitler te zien.

Nu jagen de nazi’s ons geen angst meer aan, maar het is goed dat we de traditie van ridiculisering voortzetten. 

Waarom gebruikte Adolf Hitler nooit een Taxicentrale? Hij was meer een Übermensch

Meer lezen over de relatie tussen humor en angsten? Koop hier mijn boek Humor sapiens!

Tekening: Lizette Veenhuizen

Met dank aan de Nederlands grappen over Duitsers : r/thenetherlands (reddit.com) voor de grappen.